Akta antilompat parti semakin hampir jadi realiti

Putrajaya akan mengadakan satu lagi taklimat dan perundingan mengenai rang undang-undang yang direka untuk menghalang wakil rakyat yang dipilih daripada bertukar parti dan menetapkan had penggal bagi perdana menteri.

Menurut sumber, ahli parlimen telah dijemput menghadiri taklimat oleh menteri undang-undang Wan Junaidi Tuanku Jaafar pada 9 Feb di Parlimen.

“Kami menjangka akan terlibat dalam perkara dasar berhubung rang undang-undang antilompat parti dan rang undang-undang untuk mengehadkan penggal perdana menteri kepada 10 tahun.

"Kami juga mengharapkan untuk mendengar cadangan mengenai pindaan perlembagaan selanjutnya," kata seorang ahli parlimen yang enggan namanya disiarkan.

Ahli parlimen itu berkata kerajaan kelihatan bersedia untuk membentangkan rang undang-undang berkenaan pada bulan Mac.

Sesi pada 9 Feb ini dipercayai yang kedua selepas taklimat pada 22 Dis tahun lalu. Sejak memegang jawatan menteri undang-undang pada Ogos tahun lalu, Wan Junaidi telah mengadakan banyak sesi perbincangan mengenai perkara perundangan dengan ahli parlimen.

Undang-undang antilompat parti dan had penggal bagi perdana menteri adalah syarat yang ditetapkan dalam memorandum persefahaman (MOU) Perdana Menteri Ismail Sabri Yaakob dengan Pakatan Harapan (PH).

Had penggal perdana menteri adalah antara janji pilihan raya 2018 PH. Gesaan untuk undang-undang antilompat parti pula hanya mendapat sambutan selepas peristiwa Langkah Sheraton pada Februari 2020, yang mengakibatkan pertukaran kerajaan persekutuan dan beberapa pentadbiran negeri.

Undang-undang untuk menghalang lompat parti, dikatakan mungkin boleh membawa kepada lebih kestabilan politik.

Putrajaya kaji model sedia ada

Bukan sesuatu yang luar biasa bagi negara untuk mengenakan had penggal untuk ketua eksekutif tetapi tidak demikian bagi undang-undang yang khusus menangani pertukaran kesetiaan politik oleh ahli parlimen.

New Zealand dan United Kingdom adalah contoh negara yang telah meluluskan undang-undang untuk membendung pembelotan ahli parlimen sejak empat tahun lalu.

Beberapa ahli parlimen yang menghadiri taklimat 22 Dis memberitahu Malaysiakini bahawa Putrajaya sedang mengkaji beberapa model sedia ada untuk undang-undang anti lompat parti, termasuk India, Singapura, Taiwan dan dua negara yang disebutkan di atas.

Pada September tahun lepas, Azalina Othman Said (BN-Pengerang) cuba membentangkan Rang Undang-undang Persendirian, yang memperincikan mekanisme "pilihan raya pecat".

"Pilihan raya pecat" diamalkan di Taiwan, AS, UK dan Jepun, di mana pengundi boleh memecat ahli parlimen melalui referendum sebelum tempoh penggal tamat.

Sebagai contoh, Fiona Onasanya telah disingkirkan sebagai Ahli Parlimen Peterborough di UK selepas 27.6 peratus pengundi menandatangani petisyen di bawah Akta Pecat Ahli Parlimen 2015 dan memaksa pilihan raya kecil.

Di UK, undang-undang itu membenarkan hanya 10 peratus daripada pengundi menandatangani petisyen untuk mencetuskan pemecatan. Petisyen hanya boleh dimulakan oleh pegawai pengurus tempatan.

"Apakah ambang yang sepatutnya untuk Malaysia? Kadar keluar mengundi kita agak tinggi. Jika terlalu rendah, ia terbuka untuk disalahgunakan," kata seorang ahli parlimen.

Tidak seperti UK, Taiwan membenarkan pemecatan oleh inisiatif popular. Persetujuan hanya satu peratus daripada pengundi diperlukan untuk memulakan petisyen untuk memecat ahli legislatif Yuan.

Berikutan itu, hanya 10 peratus daripada pengundi berkaitan perlu menandatangani petisyen untuk memindahkannya ke undi rasmi. Apabila pengundian diadakan, sekurang-kurangnya 25 peratus daripada pengundi perlu mengambil bahagian untuk undi menjadi sah.

Sistem Singapura jauh lebih ringkas. Perkara 46(2)(b) perlembagaan Singapura menetapkan bahawa kerusi ahli parlimen menjadi kosong jika orang itu berhenti menjadi ahli atau dipecat atau meletakkan jawatan daripada parti politik yang mana orang itu bertanding dalam pilihan raya.

Tindakan bipartisan yang jarang berlaku

Tanpa mengira model, halangan utama kepada undang-undang antilompat parti ialah Perkara 10(1)(c) Perlembagaan Persekutuan, yang menyatakan "semua rakyat berhak untuk menubuhkan persatuan".

Undang-undang lain yang berkaitan ialah Perkara 48, yang menetapkan syarat kehilangan kelayakan menjadi ahli parlimen dan Perkara 54, yang menetapkan syarat kekosongan di parlimen.

Pindaan mana-mana peruntukan ini memerlukan persetujuan dua pertiga daripada jumlah bilangan ahli Dewan Rakyat dan Dewan Negara.

Langkah ke arah rang undang-undang anti lompat parti dan rang undang-undang had penggal perdana menteri adalah tindakan bipartisan yang sangat jarang berlaku. Ia diterajui oleh jawatankuasa dengan 10 ahli yang menyelia pelaksanaan terma MOU.

Wakil kerajaan dalam jawatankuasa itu ialah Wan Junaidi (GPS-Santubong), Annuar Musa (BN-Ketereh), Takiyuddin Hassan (PAS-Kota Bharu), Hamzah Zainudin (PN-Larut) dan Tengku Zafrul Abdul Aziz (Bebas).

PH diwakili Fahmi Fadzil (PKR-Lembah Pantai), Saifuddin Nasution Ismail (PKR-Kulim-Bandar Baharu), Salahuddin Ayub (Amanah-Pulai), Gobind Singh Deo (DAP-Puchong) dan Anthony Loke (DAP-Seremban).

Terdapat jawatankuasa teknikal dwipartisan selanjutnya yang mengusahakan perundangan yang berkaitan.

Setakat ini, MOU telah menghasilkan kelulusan rang undang-undang pindaan perlembagaan yang mengembalikan Perkara 1(2) Perlembagaan Persekutuan kepada perkataan yang digunakan sebelum 1976.