PANDUANKINI | Menyorot kes tragedi basikal lajak

Nota Editor: Artikel ini telah diperbetulkan bahawa saksi menyatakan kereta dipandu Sam terbalik kerana terdapat mangsa di bawah kenderaan, bukan kerana orang ramai yang marah. Kesilapan ini dikesali.

PANDUANKINI | Pasukan peguam Sam Ke Ting kini sibuk menyediakan penghujahan bertulis bagi pihaknya selepas dia dibebaskan daripada tahanan dan Mahkamah Rayuan memberi kebenaran untuk kerani itu merayu.

Banyak kenyataan daripada peguam, ahli politik dan netizen mungkin membingungkan persoalan sama ada dia didapati bersalah secara betul atau salah apabila disabitkan hukuman penjara dan denda kerana memandu secara melulu yang melibatkan kematian lapan remaja penunggang basikal pada 2017.

Panduankini ini menyemak semula penghakiman untuk melihat pelbagai fakta kes.

Kes basikal lajak Sam Ke Ting

Lima tahun lalu, seorang kerani di Johor, Sam Ke Ting, didakwa di Mahkamah Majistret Johor atas pertuduhan memandu secara melulu menyebabkan kematian lapan remaja dalam kemalangan jalan raya pada 3.20 pagi pada 18 Feb 2017 di Jalan Lingkaran Dalam, Johor Bahru.

Mereka yang terkorban berusia antara 13 dan 16 tahun - Mohamad Azrie Danish Zulkefli, 14; Muhamad Shahrul Izzwan Azzuraimie, 14; Muhammad Firdauz Danish Mohd Azhar, 16; Fauzan Halmijan, 13; Mohamad Azhar Amir, 16; Muhammad Harith Iskandar Abdullah, 14; Muhammad Shahrul Nizam Marudin, 14 dan Haizad Kasrin, 16.

Kes itu juga dikenali sebagai "kes basikal lajak" dalam perbincangan awam kerana mangsa ketika itu sedang menunggang basikal lajak, sejenis basikal ubah suai yang popular di kalangan remaja.

Basikal lajak ialah basikal kecil, selalunya tanpa pemegang atau brek untuk kelajuan.

Perlumbaan basikal lajak seringkali berlaku dengan menuruni jalan berbukit.

Apakah status kes tersebut, dan apakah keputusan mahkamah setakat ini?

Pemandu kenderaan itu pertama kali didakwa di Mahkamah Majistret Johor ketika berusia 22 tahun dan kini, pada umur 27 tahun, kerani itu meneruskan rayuannya di hadapan Mahkamah Rayuan.

Pada Oktober 2019, Sam pada mulanya dibebaskan oleh Mahkamah Majistret tanpa dipanggil membela diri, dan pihak pendakwaan kemudian merayu keputusan itu.

Pada Februari 2021, Mahkamah Tinggi Johor membenarkan rayuan, memerintahkan tertuduh membela diri. Kes itu dihantar semula ke majistret yang sama untuk peringkat pembelaan perbicaraan.

Pada Oktober 2021, mahkamah rendah itu sekali lagi membebaskannya pada akhir pembelaan, mengatakan dia berjaya menimbulkan keraguan munasabah dalam kes pendakwaan. Pihak pendakwaan menjawab dengan satu lagi rayuan di Mahkamah Tinggi.

Pada 13 April tahun ini, Mahkamah Tinggi membenarkan rayuan, mensabitkan dan menjatuhkan hukuman penjara enam tahun dan denda RM6,000 kepada Sam.

Penghakiman bertulis penuh Mahkamah Tinggi masih belum dikeluarkan.

Tempat kejadian macam mana?

Mennurut penghakiman bertulis majistret Siti Hajar Ali, Jalan Lingkaran Dalam ialah sebuah lebuh raya persekutuan tiga lorong berbukit dan berliku.

Jalan itu terletak bersebelahan tanah perkuburan Islam, Tanah Perkuburan Mahmoodiah, dengan pokok besar di bahu jalan.

Seorang saksi polis memberi keterangan bahawa kawasan itu popular dengan pelumba basikal lajak, yang menggemari kawasan itu kerana bentuk muka buminya dan kerana ia "sunyi dan menyeramkan," bercahaya malap dan bersebelahan dengan tanah perkuburan.

Jalan itu menaiki bukit dari arah stesen minyak Petronas sebelum mencapai puncak dan menuruni bukit menuju ke Hotel Thistle.

Adakah polis sedar lumba basikal lajak?

Ya, dua hari sebelum kejadian, 20 pelumba telah ditahan semasa operasi membanteras basikal lajak di situ, kata saksi polis memberi keterangan.

Menurut saksi, terdapat kira-kira 60 penunggang basikal dalam operasi itu. Kata saksi, penunggang lain dapat melarikan diri dengan berjalan kaki melalui tanah perkuburan dan dikatakan sempat mengejek polis ketika mereka melarikan diri.

Saksi itu berkata pelumba biasanya akan bermula di puncak bukit di Jalan Lingkaran Dalam dan "terbang" menyusuri jalan ke lampu isyarat Hotel Thistle.

Dia menggambarkan "terbang" berdasarkan posisi berbaring dalam keadaan meniarap di atas basikal, dengan kaki penunggang lurus di belakang dalam kedudukan "seperti Superman".

Dia berkata polis telah beberapa kali menyerbu perlumbaan ini dan telah menahan pesalah juvana itu di lokap untuk ibu bapa mereka mengambil mereka.

Apa yang berlaku pada 3.20 pagi 8 Feb 2017?

Menurut penghakiman bertulis majistret, Sam memandu Nissan Almera menaiki bukit di lorong kiri, dari arah stesen minyak Petronas.

Pada masa sama, kira-kira 30 penunggang basikal berada di ketiga-tiga lorong jalan, tepat di seberang puncak bukit.

Saksi memberi keterangan bahawa ada yang berbaris untuk perlumbaan, manakala yang lain pula hadir menyaksikan perlumbaan itu.

Lapan remaja maut, enam daripadanya maut di tempat kejadian. Lapan yang lain cedera parah. Kebanyakan penunggang basikal yang dilanggar berada di lorong kiri.

Dihujahkan bahawa basikal lajak pertama dilanggar hanya di seberang puncak bukit, berhampiran selekoh di mana trafik bergerak ke Jalan Lingkaran Dalam.

Bagaimanapun, Mahkamah Majistret mendapati lokasi si mati tidak diketahui dan punca kesannya tidak jelas berdasarkan siasatan.

Seorang saksi polis memberi keterangan bahawa Sam memandu di lorong tengah apabila dia melanggar penunggang basikal lajak pertama sebelum keretanya berpusing ke kiri, melanggar yang lain. Penunggang basikal lajak yang terselamat yang memberi keterangan berkata mereka dilanggar di lorong kiri.

Kereta itu mengalami kerosakan struktur, kebanyakannya di bahagian hadapan dan bumbungnya, tetapi casis dan enjin utama tidak mengalami sebarang kecederaan.

Beberapa basikal juga mengalami kerosakan di bahagian hadapan, menimbulkan persoalan sama ada ia menunggang melawan arus lalu lintas.

Tiada kerosakan ditemui pada pokok-pokok di bahu jalan atau pembahagi jalan.

Gambar yang diambil di tempat kejadian menunjukkan kereta itu terbalik. Adakah kerana Sam memandu laju?

Saksi, termasuk penunggang basikal yang terselamat dalam kemalangan itu, berkata orang ramai telah menyerbu kereta berkenaan selepas kemalangan itu. Sam berada di luar kenderaan ketika ia berlaku.

Menurut penghakiman bertulis majistret, pada 3.40 pagi, 20 minit selepas kemalangan, kawasan itu "kecoh", dengan kehadiran penunggang basikal lajak, penunggang motosikal dan ahli keluarga mereka yang dirempuh kereta itu.

Witnesses testified that the car was overturned by the public because there was a body underneath.

Saksi memberi keterangan bahawa kereta itu diterbalikkan oleh orang awam kerana terdapat mangsa di bawah kereta.

Berapa laju Sam memandu?

Menurut ujian yang dilakukan oleh Unit Penyiasatan dan Rekonstruksi Kemalangan Institut Penyelidikan Keselamatan Jalan Raya (Miros), dia boleh memandu pada kelajuan 74.86km sejam (kmj) pada titik impak pertama dan 44.53kmj pada kemungkinan titik kedua impak.

Wakil Miros memberi keterangan bahawa kelajuan minimum disimpulkan dalam titik impak kedua mungkin berdasarkan gambar kejadian, yang menunjukkan kedudukan seorang remaja yang dilanggar.

Dalam gambar yang ditemui pasukan Miros di Internet, remaja itu ditunjukkan duduk di kawasan dia dilanggar dan tidak tercampak, seperti yang akan berlaku jika seseorang dilanggar kenderaan pada kelajuan tertentu, kata saksi itu.

Had laju di kawasan itu ialah 50kmj, dan ia dimaklumkan melalui papan tanda.

Bagaimanapun, siasatan Miros mendapati papan tanda had laju tersembunyi di belakang papan tanda Petronas, dan tiada pemutus kelajuan untuk menunjukkan kepada pemandu bahawa had laju telah berubah daripada 70kmj di bahagian berlainan jalan yang sama.

Terdapat juga pertikaian bahawa dia memandu laju kerana beg udara telah digunakan. Bagaimanapun, majistret menyatakan bahawa beg udara itu akan digunakan apabila berlanggar pada kelajuan 25kmj atau lebih pantas lagi.

Adakah Sam mabuk?

Menurut penghakiman, dia tidak mempunyai sebarang dadah atau alkohol dalam sistem badannya. Dia juga tidak menggunakan telefon bimbit semasa memandu, memakai tali pinggang keledar dan tidak memandu melawan arus lalu lintas.

Mungkinkah dia melihat kumpulan basikal lajak itu?

Siasatan Miros mencadangkan bahawa jarak penglihatannya akan terhad kerana kumpulan itu terletak tepat di seberang puncak bukit, manakala jarak penglihatannya terhalang oleh kecerunan cerun, berukuran 2.9 darjah.

Pandu uji unit forensik polis menggunakan kon trafik polis mendapati pemandu itu akan melihat kumpulan itu - atau dalam kes ini, kon itu - dari jarak kira-kira 100 meter.

Bagaimanapun, mahkamah mendapati analisis ini cacat kerana kon itu mempunyai jalur pemantul cahaya yang menjadikannya sangat jelas dalam keadaan cahaya malap, manakala basikal tidak mempunyai lampu sedemikian, begitu juga remaja memakai jaket pemantul cahaya.

Apa yang Sam beritahu mahkamah?

Semasa peringkat pembelaan kesnya di hadapan majistret, Sam telah memilih untuk memberikan kenyataan tidak bersumpah dari kandang tertuduh.

Jika dia memilih untuk tampil ke kandang saksi dan memberikan keterangan, pihak pendakwaan akan mempunyai peluang untuk menyoal balasnya mengenai versi kejadian di sebalik kemalangan itu.

Dalam pernyataannya itu, Sam berkata dia tidak menjangka kumpulan basikal lajak itu akan berada di jalan raya pada pukul 3 pagi, dan terdapat kenderaan lain yang melanggar remaja itu dan melarikan diri.

Kenyataan ini tidak pernah dibangkitkan dalam peringkat perbicaraan pendakwaan .

Mahkamah Majistret pada mulanya membebaskan Sam tanpa memintanya membela diri. Apakah sebabnya?

Majistret Siti Hajar mendapati Sam tidak dapat menjangka akan ada sekumpulan menunggang basikal yang diubah suai di jalan raya pada pukul 3.20 pagi itu.

Dia memerhatikan bahawa ini adalah disebabkan oleh jalan yang gelap, berbukit dan berliku.

Majistret menyatakan bahawa kumpulan basikal itu meletakkan diri mereka dalam bahaya.

Siti Hajar memerhatikan bahawa Sam bukan penduduk di situ dan oleh itu, adalah tidak adil untuk mengandaikan pemandu menyedari aktiviti basikal lajak di jalan yang dia tidak biasa itu.

Majistret berkata siasatan mendapati tertuduh memandu dengan penuh tanggungjawab, menyatakan dia tidak berada di bawah pengaruh alkohol, tidak menggunakan telefonnya dan memakai tali pinggang keledar.

Malah, Siti Hajar turut menasihati ibu bapa supaya menjaga anak-anak supaya kejadian sebegitu tidak berulang dan menggesa pihak polis mengambil tindakan terhadap aktiviti basikal lajak itu.

Mengapa Mahkamah Tinggi ambil keputusan berbeza?

Hakim Mahkamah Tinggi Shahanaz Sulaiman mendapati pihak pendakwaan berjaya membuktikan kes prima facie yang perlu dijawab oleh Sam.

Dia kemudiannya mengarahkan kes itu kembali kepada majistret yang sama untuk peringkat perbicaraan pembelaan.

Di bawah undang-undang, keputusan prima facie bermakna kes pendakwaan pada tanggapan pertama diterima sebagai betul sehingga dibuktikan sebaliknya.

Oleh itu, menjadi tanggungjawab pasukan undang-undang Sam untuk cuba mengemukakan pembelaan yang mencukupi untuk menimbulkan keraguan munasabah dalam kes pendakwaan.

Majistret seterusnya membebaskan tertuduh sekali lagi, kali ini pada akhir pembelaan. Apakah yang membawa kepada keputusan mahkamah rendah itu?

Siti Hajar memutuskan Sam berjaya menimbulkan keraguan munasabah dalam kes pendakwaan.

Majistret bergantung kepada dakwaan tertuduh bahawa dia tidak mengetahui aktiviti menunggang basikal yang diubah suai di kawasan itu dan tiada amaran mengenai aktiviti itu.

Siti Hajar bersetuju dengan kenyataan Sam bahawa dia berada di lorong kiri lokasi kejadian di Jalan Lingkaran Dalam.

Minggu lalu, hakim Mahkamah Tinggi Abu Bakar Katar membatalkan pembebasan Sam dan mendapati dia bersalah dan menjatuhkan hukuman penjara enam tahun.

Mengapa hakim tidak setuju dengan rumusan majistret?

Hakim Abu Bakar berkata mahkamah majistret telah terkhilaf apabila gagal memutuskan pembelaan wanita itu secara tidak bersumpah bersifat penafian semata-mata atau selepas berfikir (afterthought).

Semasa peringkat pembelaan kesnya di hadapan majistret, Sam telah memilih untuk memberikan kenyataan tidak bersumpah daripada kandang tertuduh.

Secara amnya, apabila seseorang tertuduh memberikan kenyataan tidak bersumpah, majistret dan hakim tertentu lazimnya akam memberi rumusan kurang baik mengenai kekuatan kes pembelaan.

Abu Bakar menekankan bahawa versi Sam tentang peristiwa - bahawa dia tidak melihat kumpulan basikal di kawasan kejadian dan terdapat kenderaan lain yang melakukan langgar lari remaja - tidak pernah dibangkitkan semasa peringkat perbicaraan pendakwaan.

"Responden seharusnya memandu keretanya dengan lebih berhati-hati dan bukannya memandu dengan laju sehingga menyebabkan kemalangan tersebut.

"Responden sepatutnya menyedari kemalangan pencahayaannya tidak begitu terang pada jam lebih kurang 3.20 pagi," kata hakim Abu Bakar.

Abu Bakar, ketika membaca keputusan membenarkan rayuan pendakwaan itu berkata pihaknya berpuas hati segala intipati kesalahan di bawah Seksyen 41 (1) Akta Pengangkutan Jalan 1987 telah berjaya dibuktikan.

Seksyen itu memperuntukkan sabitan hukuman atas kesalahan "menyebabkan kematian kerana memandu dengan melulu atau membahayakan:

"Mana-mana orang yang memandu suatu kenderaan motor dibjalan dengan melulu atau dengan kelajuan atau dengan cara yang, setelah mengambil perhatian tentang segala hal keadaan (termasuk jenis, keadaan dan saiz jalan, dan kesesakan lalu lintas yang dijangkakan yang ada atau mungkin ada di jalan itu) merbahaya kepada orang awam, menyebabkan kematian mana-mana orang."

Apa asas Mahkamah Tinggi penjara Sam enam tahun dan denda RM6,000?

Abu Bakar telah memutuskan bahawa kepentingan awam mesti diutamakan daripada kepentingan peribadi tertuduh.

"Perbuatan responden yang memandu cara melulu atau merbahaya telah menyebabkan kehilangan lapan lapan nyawa.

"Mahkamah ini mengikuti pendekatan nas duluan yang mengambil kira bilangan mangsa yang terlibat dalam menjatuhi hukuman," kata hakim itu.

Abu Bakar berkata Sam bernasib baik kerana kejadian itu berlaku pada 2017, iaitu sebelum pindaan 2020 terhadap Akta Pengangkutan Jalan.

Pindaan itu telah memperkenalkan hukuman yang lebih berat ke atas kesalahan memandu melulu yang sama.

Abu Bakar menganggap kesalahan tertuduh adalah berat di Johor, memandangkan statistik menunjukkan 10,297 kematian akibat kemalangan maut antara 2011 dan 2021 di negeri itu.

Dia juga berkata denda RM6,000 itu diputuskan selepas mengambil kira gaji bulanan Sam sebanyak RM2,000.

Mahkamah Tinggi juga tidak membenarkan penangguhan pelaksanaan sementara menunggu rayuan kerana kebenaran rayuan masih belum diperolehi daripada Mahkamah Rayuan.

Penghakiman bertulis penuh Abu Bakar belum tersedia.

Sekarang macam mana?

Pada Isnin, Sam dibebaskan dengan ikat jamin dan diberikan kebenaran untuk merayu keputusan Mahkamah Tinggi di Mahkamah Rayuan.

Hakim mahkamah yang bersidang pada hari itu - diketuai oleh Hakim P Ravindran bersama Lee Heng Cheong dan Mohd Nazlan Mohd Ghazali - kemudiannya akan menetapkan tarikh pendengaran untuk mendengar merit rayuannya.

Walau bagaimanapun, berdasarkah amalan kehakiman, hakim Mahkamah Rayuan - yang ditetapkan mendengar merit rayuan Sam - mungkin sebahagian atau sepenuhnya berbeza daripada barisan hakim yang memberikan kebenarannya untuk merayu.

[Baca berita asal]