ULASAN | Hari Malaysia: Sediakah kita jadi lebih baik?

Bayangkan situasi ini: seorang lelaki yang dilitupi bulu burung terbaring kaku di buaian di luar pondok jerami di tengah-tengah hutan hujan. Sekali pandang, ia mungkin memberi gambaran tenang seorang lelaki yang sedang berehat.

Sebenarnya, ia adalah mayat lelaki yang merupakan waris terakhir suku aslinya di Brazil, sekali gus menandakan kepupusan pertama yang direkodkan bagi suku orang Asli terasing dalam sejarah negara Amerika Selatan itu.

Pakar peribumi di Brazil percaya bahawa lelaki itu telah meletakkan bulu burung pada dirinya kerana mengetahui dia hampir mati.

Kematiannya disifatkan sebagai semula jadi dan meskipun namanya masih menjadi misteri, dia dikenali dunia sebagai "Man of the Hole" atau "Lelaki Lubang" kerana berpuluh-puluh lubang yang telah digalinya selama bertahun-tahun di wilayahnya.

Lubang itu dipercayai sebagai tempat persembunyiannya atau untuk menjerat haiwan liar.

Pegawai dari agensi perlindungan Orang Asli Brazil Funai - yang telah memantau kelangsungan hidupnya sejak 1990-an - menganggarkan lelaki itu berusia kira-kira 60 tahun.

Dipercayai majoriti sukunya dibunuh seawal tahun 1970-an oleh penternak yang membuka tanah di kawasan itu.

Pada tahun 1995, enam ahli sukunya yang tinggal menjadi mangsa serangan oleh pelombong haram, menjadikannya sebagai satu-satunya daripada kalangan sukunya yang terselamat selama 26 tahun yang lalu. Bayangkan saja rasa terasing dan sedih yang pasti dia lalui.

Sejak kejadian itu, Funai telah memantau kawasan itu demi keselamatannya tetapi mayatnya ditemui pada 23 Ogos lalu - dianggarkan kira-kira 40 hingga 50 hari selepas kematiannya - semasa rondaan di Wilayah Orang Asli Tanaru di Rondônia, negeri di Brazil bersempadan dengan Bolivia.

Bagaimana dengan di tanah air kita sendiri?

Saya membayangkan bahawa tanpa rondaan rutin agensi perlindungan pribumi Brazil, mayatnya mungkin tidak pernah ditemui - dan bersama-sama dengannya, suku asli yang malang itu akan hilang tanpa jejak.

Apabila saya mula-mula mendengar kisah ini, saya tidak dapat mengelak daripada melihat kembali ke tanah air sendiri dan tertanya-tanya sama ada saya sepatutnya mempunyai kebimbangan yang sama bahawa kita mungkin tidak cukup berusaha untuk melindungi, mendokumentasi dan menjaga kumpulan orang asli di negara ini.

Tidak dinafikan bahawa Orang Asli Semenanjung dan Orang Asal Borneo menghadapi cabaran yang unik. Bagi kebanyakan mereka, tidak banyak perubahan ketara dari segi taraf hidup mereka. Jangka hayat yang lebih rendah, akses kepada penjagaan kesihatan, elektrik dan air paip serta tahap pendidikan yang lebih rendah dan purata pendapatan.

Sempena Hari Orang Asli Sedunia, bulan lepas (9 Ogos) - saya dikejutkan dengan satu isu yang dibawa kepada perhatian saya oleh seorang rakan dalam komuniti: kepupusan suku Orang Asli.

Hasil daripada perkahwinan campur dalam suku itu sendiri, mereka merasakan sesetengah kumpulan berisiko diserap oleh kumpulan yang lebih besar, akibat perkahwinan campur dan generasi muda menghilangkan penanda warisan mereka apabila mereka berasimilasi dengan budaya arus perdana.

Saya rasa mungkin ada yang mengatakan ia tidak dapat dielakkan.

Dalam usaha untuk menyokong teori sedemikian, saya meminta data banci dari Jabatan Perangkaan.

Selepas berminggu-minggu, data yang saya minta akhirnya saya terima melalui Whatsapp. Malangnya, data itu tidak lengkap.

Saya telah bertanya tentang pecahan bilangan penduduk bagi kaum/suku, dan walaupun Jabatan Perangkaan sedikit sebanyak memberikan data itu, bilangan Orang Asli yang hanya terhada pada tiga kumpulan besarnya: Senoi, Negrito dan Melayu Proto.

Lapan belas kumpulan Orang Asli di Malaysia termasuk dalam tiga kumpulan etnik ini. Beberapa kumpulan seperti Semai dan Temiar mempunyai bilangan puluhan ribu, terdapat kumpulan yang jumlahnya membimbangkan sehingga beberapa ratus orang.

Tambahan pula, kehidupan mereka nomad (tidak kekal di satu tempat) dan juga cenderung kepada asimilasi dengan kumpulan yang lebih besar.

Saya cuba membuat susulan dengan Jabatan Perangkaan untuk mendapatkan butiran yang lebih terperinci tetapi menghadapi halangan dalam percubaan saya untuk berbuat demikian.

Sebulan selepas soalan susulan saya, saya menerima jawapan daripada pegawai yang rapat dengan kementerian, yang berbunyi:

“Buat masa ini data hanya tersedia dipertingkatkan yang terbitkan. InsyaAllah selepas kami memuktamadkan keseluruhan proses kemudian kami boleh mempertimbangkan permintaan terperinci.”

Sekarang, saya tidak mahu memuramkan cuti umum anda, tetapi saya mohon anda pertimbangkan: Apa guna Hari Malaysia apabila minoriti kita kekal terpinggir dan Orang Asli jelas berada pada kedudukan rendah dalam senarai keutamaan bagi kerajaan?

Apa gunanya bancian itu jika ia tidak telus dan digunakan untuk memaklumkan dasar yang memenuhi keperluan rakyat?

Menjelang tahun 2022, data terperinci seperti ini harus disediakan dan dapat diakses. Kita tidak dapat tidak untuk berasa kecewa dengan kelembapan jabatan itu berhubung projek sedemikian lebih setahun selepas ia siap.

Untuk bersikap adil, Banci 2020 juga mempunyai isu, disebabkan oleh wabak dan pertukaran kepada banci dalam talian, tetapi sekali lagi, versi sebelumnya pada tahun 2010 mampu memberikan gambaran yang lebih jelas, walaupun lebih membimbangkan.

Sememangnya pada tahun 2010, hanya di semenanjung, kita melihat kumpulan seperti Bateq, Jahai, Semoq Beri, Jah Hut, Mah Meri, Orang Seletar dan Orang Kuala berjumlah kurang daripada 6,000, manakala yang terkecil jumlahnya, Kensiu, Kintak, Lanoh, Mendriq, Che Wong dan Orang Kanaq, semuanya mempunyai kurang daripada 1,000 orang berdaftar bagi setiap suku.

Apakah angka ketika ini? Jabatan Kemajuan Orang Asli?Jabatan Statistik? Kabinet? Siapa yang mengawasi?

Kebanyakan tahun, saya menanggapi Hari Malaysia dengan sikap acuh tak acuh yang melanda ramai dalam generasi saya, tetapi tahun ini lebih daripada sebelumnya, saya merasa muak dengan keadaan negara kita, bimbang bagi mereka yang mungkin menderita di tangan kerajaan terbiar tanpa kehendak untuk melindungi 'Rakyat Pertama'.

Semakin lama masa yang diambil oleh Jabatan Perangkaan untuk menyediakan pecahan terperinci penduduk Orang Asli dan Orang Asal, semakin berisiko kumpulan tertentu mungkin daripada jurang dalam data dan kelewatan dalam dasar serta peruntukan Belanjawan yang sesuai untuk memetakan strategi yang berkesan kepada komuniti itu.

'The Man Of The Hole', walaupun dia terasing daripada masyarakat, mempunyai keistimewaan kerana ada pemeriksaan rutin daripada kerajaan yang menjaga keselamatannya.

Saya harap saya boleh mengatakan, dengan pasti, bahawa kerajaan kita melakukan perkara yang sama untuk kumpulan Orang Asli terkecil kita - yang mungkin hilang dalam beberapa generasi.

Akhirnya, kita perlu bertanya kepada diri sendiri pada Hari Malaysia: adakah kita bersedia untuk melakukan yang lebih baik?

ALENA NADIA ialah wartawan Malaysiakini.

ISTIMEWA untuk rakyat Malaysia sempena Hari Malaysia 2022, kami menawarkan harga promosi, jimat sehingga RM72! Langgan sekarang.