PANDUANKINI | Perjuangan Sabah tuntut hasil cukai

Sejak 2022, Persatuan Undang-undang Sabah (SLS) yang kemudiannya turut disertai kerajaan Sabah telah memulakan tindakan undang-undang untuk menuntut wang daripada kerajaan persekutuan yang mereka anggap sebagai hak perlembagaan negeri.

Bagaimanapun, proses perundangan ini menimbulkan cabaran tersendiri yang mendorong kerajaan Sabah mengambil langkah tertentu termasuk menamatkan khidmat peguamnya dan menarik balik hujah-hujahnya di mahkamah.

Untuk Panduankini kali ini, kami menyorot kes tersebut dan bagaimana ia berlaku.

Kes ini mengenai apa?

Perkara utama yang dipertikaikan ialah peruntukan di bawah Perkara 112C(1)(a) Perlembagaan Persekutuan, yang dibaca bersama Bahagian IV Jadual Kesepuluh perlembagaan.

Antara lain, ia menyebut bahawa kerajaan persekutuan akan memberikan Sabah geran tahunan bersamaan dengan "dua perlima daripada jumlah yang mana hasil bersih yang diperolehi oleh persekutuan dari Sabah melebihi hasil bersih yang sepatutnya diperoleh pada tahun itu".

Pemberian tertakluk kepada semakan berkala di bawah Perkara 112D. Jika kerajaan persekutuan dan negeri bersetuju, klausa ini membenarkan mereka mengubah atau memansuhkan pemberian ini, atau membuat yang baru sebagai pengganti kepada pemberian yang dinyatakan dalam perlembagaan.

Perkara 112D turut menggariskan pelbagai faktor yang perlu dipertimbangkan dalam semakan, iaitu kedudukan kewangan kerajaan persekutuan, keperluan kerajaan negeri, dan memastikan kerajaan negeri mempunyai hasil yang mencukupi untuk menampung kos perkhidmatannya.

Pemberian itu adalah sebahagian daripada persetujuan yang diberikan kepada Sabah kerana menyertai Tanah Melayu dan Sarawak untuk membentuk Persekutuan Malaysia pada 1963.

Berapa banyak yang dibayar?

Menurut laporan berita, susulan semakan pertama di bawah Perkara 112D pada 1969, kerajaan persekutuan dan negeri bersetuju dengan jumlah berikut sebagai ganti geran untuk Sabah di bawah Perkara 112C(1)(a): RM20 juta pada 1969, RM21.5 juta dalam 1970, RM23.1 juta pada tahun 1971, RM24.8 juta pada tahun 1972, dan RM26.7 juta pada tahun 1973.

Kajian kedua sepatutnya dilakukan pada tahun 1974 tetapi tidak menjadi kenyataan.

Sebaliknya, menurut jawapan parlimen pada 6 Mac tahun lepas, Sabah telah dibayar RM26.7 juta untuk setiap tahun berikutnya sehingga semakan semula dilakukan pada 2022.

Penyelarasan baru selepas semakan 2022 adalah seperti berikut, menurut Warta Persekutuan pada April 2022: RM125.6 juta pada 2022, RM129.7 juta pada 2023, RM133.8 juta pada 2024, RM138.1 juta pada 2025, dan RM142 .6 juta pada 2026.

Jumlahnya mencecah RM669.8 juta dalam tempoh lima tahun.

Menteri Kewangan, Anwar Ibrahim memberitahu parlimen dalam jawapan bertulisnya kepada Ahli Parlimen Keningau Jeffrey G Kitingan bahawa perkara ini sedang menunggu rundingan untuk formula baru.

Setelah persetujuan dicapai, perjanjian baru itu akan berkuat kuasa mulai 2022.

Selepas semakan pada Jun tahun lepas, penyelarasan bagi tahun 2022 telah dibatalkan dan memihak kepada perjanjian baru yang diwartakan pada 22 Nov 2023.

Kerajaan persekutuan akan membayar Sabah sebanyak RM125.6 juta pada 2022, RM300 juta pada 2023, RM306 juta pada 2024, RM312 juta pada 2025, RM318 juta pada 2026, dan RM325 juta pada 2027.

Ini bersamaan RM1.687 bilion dalam tempoh enam tahun.

Bayaran ini dibuat sebagai ganti kepada geran yang ditetapkan di bawah Perkara 112C(1)(a), namun Pakatan Harapan telah berjanji dalam manifesto pilihan raya 2022 untuk mengembalikannya kepada "formula asal".

Kerajaan negeri Sabah di bawah kepimpinan Hajiji Noor dari Gabungan Rakyat Sabah juga telah menyatakan hasratnya untuk menegaskan hak Sabah bagi mendapatkan 40 peratus daripada hasil persekutuan yang diperolehi daripada negeri itu.

Mengapa berlaku pertikaian?

SLS, yang telah memfailkan saman itu, tidak berpuas hati atas kegagalan kerajaan persekutuan mengadakan semakan semula pembayaran pada 1974, dan sedang memohon perisytiharan mahkamah bahawa ia melanggar perlembagaan di bawah Perkara 112D.

“Hak 40 peratus itu masih terhutang dan perlu dibayar oleh responden kepada kerajaan negeri Sabah bagi setiap tahun kewangan berturut-turut bagi tempoh dari tahun 1974 hingga tahun 2021,” tambahnya.

“Kegagalan untuk membayar 40 peratus hak berkenaan oleh responden kepada Kerajaan negeri Sabah bagi setiap tahun kewangan berturut-turut bagi tempoh dari tahun 1974 hingga tahun 2021 adalah pelanggaran hak asasi untuk pemilikan harta Kerajaan Negeri Sabah dan rakyat Sabah seperti yang termaktub di bawah Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan,” lapor Malay Mail pada 2022.

Ia juga mahu mahkamah membatalkan warta 2022 dengan mendakwa ia tidak dilakukan mengikut perlembagaan, dan mahu perintah mahkamah mengarahkan kerajaan persekutuan melakukan semakan semula.

Tempoh antara 1974 hingga 2021 akan dirujuk sebagai "tahun-tahun yang hilang" oleh SLS, di mana ia mendakwa Sabah telah dinafikan daripada mendapat 40 peratus hasil pendapatannya.

Selain SLS, terdapat juga saman serupa yang difailkan oleh sekumpulan 12 Ahli Parlimen PH Sabah beberapa hari sebelum saman SLS difailkan.

Bagaimanapun, kumpulan itu menarik balik saman itu tahun lepas dan mengatakan ia tidak boleh meneruskan saman itu kerana beberapa plaintif kini memegang jawatan dalam kerajaan persekutuan dan negeri.

Mereka juga menyebut mengenai perkembangan yang dicapai dalam isu itu melalui jawatankuasa teknikal bagi Majlis Tindakan Pelaksanaan Perjanjian Malaysia 1963.

Apakah status tuntutan mahkamah?

SLS telah memfailkan saman itu di Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu pada 9 Jun 2022, memohon semakan kehakiman terhadap warta 2022.

Ia menamakan peguam negara Malaysia sebagai responden.

Berdasarkan prosedur, mahkamah mesti memberikan kebenaran sebelum sebarang semakan kehakiman boleh diteruskan untuk mempertikaikan merit kes itu.

Peringkat ini masih belum dicapai.

Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu telah memberikan kebenaran untuk kes itu diteruskan pada 11 Nov 2022, tetapi Jabatan Peguam Negara merayu kes itu ke Mahkamah Rayuan.

AGC dilaporkan berhujah bahawa peruntukan perlembagaan di bawah Perkara 112C dan 112D tidak terbuka kepada cabaran mahkamah kerana ia melibatkan pertimbangan kewangan dan politik yang tidak boleh diputuskan mahkamah.

Semasa prosiding di Mahkamah Rayuan pada 16 Mei, mahkamah turut membenarkan kerajaan Sabah – yang diwakili oleh firma guaman Tetuan FT Ahmad & Co – untuk campur tangan dalam kes itu.

Peliknya, peguam firma itu Tengku Fuad Tengku Ahmad berhujah bahawa SLS tidak mempunyai locus standi dalam semakan kehakiman, dan tidak ada keperluan untuk semakan kehakiman kerana kerajaan Sabah dan kerajaan persekutuan sudah menyemak pemberian itu.

Dia juga dilaporkan berhujah bahawa Perkara 112C dan 112D Perlembagaan Persekutuan adalah "aspirasi" dan bukan hak mandatori atau mutlak Sabah.

Kenyataan itu menimbulkan kontroversi apabila ahli politik Sabah menuntut peguam negeri, Nor Asiah Mohd Yusof meletakkan jawatan berhubung kenyataan Fuad yang dilihat bercanggah dengan pendirian rasmi kerajaan negeri.

Semasa pengurusan kes pada 18 Jun, Nor Asiah sendiri hadir bagi pihak kerajaan Sabah memaklumkan bahawa perkhidmatan Tetuan FT Ahmad & Co telah ditamatkan dan pihaknya mengambil alih kes itu untuk kerajaan Sabah.

Dia juga menjelaskan kerajaan negeri tidak merayu terhadap keputusan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu yang membenarkan kes itu diteruskan.

Selain itu, dia berkata kerajaan negeri menarik balik semua hujah yang dibuat Fuad berhubung locus standi SLS, dan hujah yang merujuk kepada Artikel 112C dan 112D sebagai "suatu aspirasi" dan bukannya hak mutlak.

Hakim Mahkamah Rayuan Ravinthran N Paramaguru, Mohd Nazlan Mohd Ghazali, dan Choo Kah Sing menetapkan 18 Jun ini untuk keputusan rayuan kerajaan persekutuan.